Rezerwat „Torfowiska Doliny Izery"

Rok utworzenia: 2000
Powierzchnia: 529,36 ha ogółem, w tym na terenie Nadleśnictwa Świeradów 213,34 ha
Leśnictwo: Izera

Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych kompleksów torfowisk typu wysokiego, przejściowego wraz z całą różnorodnością fauny i flory występującej na tym obszarze.

Rezerwat chroni torfowiska, które mają specyficzny niepowtarzalny charakter. Pod względem genezy, ukształtowania powierzchni i szaty roślinnej wykazują wiele cech wspólnych z torfowiskami na dalekiej północy, zwłaszcza w Skandynawii. Ze względu na unikalny charakter ekosystemy torfowiskowe Izer mogą być uważane za torfowiska górskie o charakterze subarktycznym, który nie ma swoich odpowiedników w innych częściach Polski. O niepowtarzalnych wartościach przyrodniczych tych ekosystemów świadczy fakt, że trzy torfowiska czeskie wpisane zostały na listę „Ramsar Sites", („Rašeliniště Jizery") jako unikalne kompleksy subarktyczne (w czeskiej części Gór Izerskich utworzono 20 rezerwatów, z których duża część to rezerwaty torfowiskowe o łącznej powierzchni ok. 500 ha). Na napomnianej liście umieszczane są ekosystemy bagienne o znaczeniu międzynarodowym.

W ekosystemach bagiennych Gór Izerskich można wyróżnić 15 zbiorowisk roślinnych, z których część jest unikalna dla obszarów górskich, spotkać można 20 chronionych, reliktowych i rzadkich gatunków roślin torfowiskowych. Dla wielu z nich tutejsze ekosystemy stwarzają ostatnią szansę przeżycia. Godne podkreślenia są retencyjne jak i krajobrazowe walory tych torfowisk. Jest to największy w górach Polski obszar torfowisk unikalny w skali Europy.

Wraz z przylegającymi do tych torfowisk halami i lasami został utworzony największy w Polsce i jeden z największych w górach Europy Środkowej rezerwat chroniący torfowiska. Rezerwat pełni następujące funkcje, uszeregowane według ich znaczenia dla głównego przedmiotu ochrony: ochronne > naukowe > edukacyjne > turystyczne. Bardzo istotne są również funkcje wodochronno-retencyjne, zwłaszcza po ogromnej degradacji ekosystemów leśnych Gór Izerskich.

Warunki klimatyczne panujące na Hali Izerskiej mają wiele cech wspólnych z leżącymi o 400-600 metrów wyżej piętrem subalpejskim Karkonoszy, a niektóre jego parametry są nawet ostrzejsze i odpowiadają klimatowi subarktycznemu północnej Skandynawii. Hala Izerska jest rozległa i niemal ze wszystkich stron stanowi zamkniętą nieckę, do której z sąsiednich stoków napływają masy zimnego powietrza. Powstają w ten sposób zastoiska zimnego powietrza, ma to miejsce najczęściej w czasie bezchmurnej nocy przy wyżowej pogodzie. Dość często zjawisko zdarza się w czasie okresu wegetacyjnego. Konsekwencją zastoisk zimnego powietrza jest występowanie tzw. zmrozowisk, które na Hali Izerskiej osiągają niespotykane nigdzie w Polsce rozmiary. Podkreślenia wymaga fakt, że na Hali Izerskiej nie ma okresu bez przymrozków. Najniższe temperatury spotykane, to 29 grudnia 1996 roku (- 36,6) i 20 lipca 1996 roku (- 5,5). Dobowe amplitudy temperatury powietrza przekraczają 25 stopni.

Pod względem klimatycznym i ilości opadów atmosferycznych Hala Izerska ma wyjątkowo korzystne warunki do rozwoju torfowisk. Dotyczy to zwłaszcza wysokich i częstych opadów, znacznego dodatkowego przychodu wody z osadów mgielnych, dużej wilgotności powietrza oraz niskich temperatur. Ukształtowanie terenu pozwala na utrzymanie się odpowiednich warunków termicznych, stałej wysokiej wilgotności gleb o nieprzepuszczalnym podłożu.

Pomimo zauważalnych niekorzystnych zmian, które zaszły w ostatnim dziesięcioleciu na torfowiskach Gór Izerskich, ich flora jest nadal bogata i różnorodna. Dotychczas na tym obszarze odnaleziono i zidentyfikowano 110 gatunków, w tym 54 roślin zarodnikowych i 56 naczyniowych. We florze tych torfowisk zachowało się wiele osobliwości florystycznych, często mających tu jedno z nielicznych stanowisk w Polsce. Znaczna część tych roślin znalazła się na liście roślin zagrożonych wyginięciem w Polsce.

1. Wierzba Borówkolistna (Salix myrtilloides L.)
2. Malina Moroszka (Rubus chamaemorus L.)
3. Brzoza Karłowata (Betula nana L.) – tworzy zakrzaczenia złożone z cienkich do 100 cm wysokich pędów. Ogólną liczbę osobników szacuje się na ca 500 osobników. Pomimo dobrej kondycji brzozy karłowatej nie brak zagrożeń ze strony rozrastającej się kosodrzewiny lub trzęślicy modrej, która opanowuje partie podsuszone.
4. Bażyna Obupłciowa (Empetrum hermaphroditum Hagerup) – jest gatunkiem który występuje w wyższych położeniach górskich, istnieje też w innych torfowiskach Gór Izerskich.
5. Żurawina Drobnolistna (Oxycoccus microcarpus Turcz.) – spotykana jest prawie na wszystkich wierzchowinach torfowisk.
6. Turzyca Skąpokwiatowa (Carex pauciflora Lightf.)
7. Bagnica Torfowa (Scheuchzeria palustris L.) – jest gatunkiem rzadko spotykanym na torfowiskach wysokich. Jedna z największych populacji, licząca ponad 30 owocujących osobników występuje w rynnach bezpośrednio na nagim torfie.
8. Bażyna Czarna (Empetrum nigrum L.)
9. Wełnianeczka Darniowa (Baeothryon cespitosum A.Dietr )
10. Wełnianeczka Pochwowata
11. Sit Cienki (Juncus filiformis L.)
12. Turzyca Bagienna (Carex limosa L.)
13. Rosiczka Okrągłolistna (Drosera rotundifolia L.)
14. Rosiczka Pośrednia (Drosera intermedia Hayne)
15. Widłaczek Torfowy (Lycopodiella inudata L.)
16. Widłak Jałowcowaty (Lycopodium annotinum L.)
17. Wroniec Widlasty (Huperzia selago L.)
18. Sosna Błotna (Pinus uliginosa A. Neumann)
19. Jałowiec Pospolity Halny (Juniperus communis alpina Celak.)

Mimo, że w znacznej części doliny utrzymały się naturalne biotopy, kilkusetletnia działalność człowieka wywarła bardzo znaczący wpływ na faunę tego terenu. Spośród dużych ssaków przetrwały gatunki najpospolitsze: jeleń (cereus elaphus), sarna (Capreolus capreolus), lis (Vulpes vulpes). Licznie występują gryzonie: nornik bury i zwyczajny, karczownik. Łącznie stwierdzono na Hali Izerskiej 13 gatunków ssaków. Najpełniej poznaną grupą zwierząt doliny Izery to ptaki. Stwierdzono w latach 1992-2000 występowanie 71 gatunków ptaków lęgowych, spośród nich cietrzew (Tetrao tetrix), puchacz (Bubo bubo), sóweczka (Glaucidium passerium), czeczotka (Carduelis flammea) – są to gatunki wpisane do Czerwonej Księgi Zwierząt. Górny odcinek Izery na wysokości 800 – 880 m.n.p.m. jest najprawdopodobniej najwyżej położonym stanowiskiem w Polsce i Europie Środkowej bielika (Haliaeetus albicilla), żurawia (Grus grus), a także bociana czarnego (Ciconia nigra), bekasa (Gallinago gallinago), lelka (Caprimulgus europaeus), dymówki (Hirundo rustica), zimorodka (Alcedo atthis)